Wyszukiwanie w Genetece moich Wyrzyków, czy Ołtuszewskich robiłem, jak zwykle, z poziomu Genszukacza z korzystając opcji „Wyszukiwanie dokładne” – daje mi ono większą kontrolę nad wynikami wyszukania. Nie jest to do końca prawda, że jest ono „dokładne” – nie są uwzględniane różnice pomiędzy polskimi znakami diakrytycznymi (czyli ą,ę,ć itd.). Wynika to z tego, że w wielu księgach znaki te nie były używane i nazwiska ulegały zmianom na przestrzeni wieków, a wiele zniekształceń powstało również podczas zaborów, gdy księgi metrykalne były zapisywane w obcych językach. Ponadto, zdarzają się osoby (głównie z zagranicy) mające na komputerach zainstalowany inny sposób kodowania polskich znaków.

Znak * w wyszukiwaniu dokładnym

Drugim powodem korzystania z opcji wyszukiwania dokładnego jest możliwość użycia w nim „gwiazdki” – znaku „*”, który oznacza dowolny ciąg znaków. Na przykład, szukając „Ołtuszewsk*” otrzymam zarówno Ołtuszewska jak i Ołtuszewski. Przy okazji, kiedyś w indeksach wpisywano tylko nazwisko w formie męskiej, a i teraz niektórzy indeksujący z uporem maniaka to robią. Jako administrator mniejsze pliki sam przerabiam, a większe odsyłam do poprawki.
Jeżeli będę szukał „Ołtusze*” to znajdę także nazwisko Ołtuszeski (bez w). Niestety, zaczynają wchodzić także takie nazwiska jak „Ołtuszek” (oczywiście parafia Miedzna – oboczność nazwiska Ołtusek).
Taki sam efekt można uzyskać oczywiście prościej: wprowadzić pełne nazwisko szukając zwyczajnie – bez zaznaczania Wyszukiwanie dokładne. Więc po co gwiazdka? Proponuję przeszukanie nazwiska np. Świątkowski: bez gwiazdki to 65 stron do przeszukania. Są tam oczywiście odpowiedzi Świątkowska, Świątkoska, Świątkoski, ale też Świątek, Świątecka, Świat, Światek, Świątki,… Widać więc, że szukanie zwyczajne robi coś więcej niż tylko obcina końcówki.

Wyszukiwanie w Genetece jednocześnie 2 nazwisk

Innym sposobem na odszukanie przekręconych nazwisk Ołtuszewski jest wykorzystanie dokładnego wyszukania po dwu nazwiskach, dostępnego na poziomie województwa. Jedno nazwisko to „Majewska” (panieńskie) oraz „O*”. Przeszukanie tego całkiem dużego zbioru wyników jeszcze jest do strawienia przy urodzinach i zgonach, natomiast przy ślubach albo trzeba wykazać anielską cierpliwość albo posiłkować się funkcją przeglądarki „wyszukaj na stronie” (w Internet Explorer) czy znajdź w (Google Chrome).

Czego można się spodziewać po zwykłym wyszukiwaniu w Genetece?

Jedno już wiemy: Obcinane są końcówki „ski” czy „ska” co zapewnia nam znalezienie zarówno kobiet i mężczyzn. To samo dzieje się z końcówkami -cki, -cka, -icz, -czek, -czyk, -czak, -czew, -niak (końcówki -dzki i -dzka nie są w tym momencie obsługiwane przez wyszukiwarkę w Genetece). Ale uwaga jeżeli wpiszemy: Nowak, Nowakowski, Nowakoski czy Nowacki, to znajdziemy takie oboczności jak Nowicki, Nowiński, Nowecka, Nowieński, ale już nie Nowik i Nowiak.

Znajdowane są również formy bez litery „w”. Dla wyszukania zwykłego równoznaczne są więc formy Ołtuszewski i Ołtuszeski. Podobnie wyszukiwane są inne formy „mazurzenia” jak zamiana „sz” w „s” czy „cz” w „c”: szukając Szczygielskiego znajdziemy także Scigielskiego, a Szcześniaka to znaleziony zostanie również Scesniak.

Wyszukiwanie zwykłe wspomaga również w oboczności nazwisk powstałych przez zapisanie ich w języku zaborców czy też wynikające z braku znajomości ortografii, a także nieznajomości źródłosłowu. Tak więc wyszukiwarka nie zwraca uwagi na zagubienie lub dopisanie „c” w „ch” i szukając nazwiska „Hamski” znajdziemy też „Chamskiego” (i dużo innych wariacji, bo obocznościami nawet trudno je nazwać). Niestety, tej pomocy brak jest z „ż” i „rz”, co akurat by mi się kiedyś bardzo przydało z moimi Wyrzykami.

Dalszą pomoc w wyszukiwaniu w Genetece otrzymujemy w nazwiskach pochodzenia niemieckiego: „ü” jest wymienne z „u”,”-fitz” z „fic”, itd. Przykładowo wpisując nazwisko Schmidt, w wyniku otrzymamy całą gamę oboczności skończywszy na zupełnym spolszczeniu: Szmit („sch” wymienne z „sh” i ”sz”, a także końcówka „-dt” wymienna z „d” i „t”) . Dodatkowo obcinana jest końcówka „e”, „y” czy „a” i szukając Mischke znajdujemy Miszka i Mischka.

Wyszukiwarka obsługuje również formy staropolskie zamieniając , 'oy’ na 'oj’, (np. Woyciechowski) i 'ei’,’ej’ (np. Szweikowski). Ale uwaga, „ey” nie podlega zamianie na „ej” i trzeba oddzielnie szukać Szweykowskiego i Szwejkowskiego czy Szweycera i Szwejcera. Znajdowane są również dawne formy nazwisk panieńskich z końcówką –„anka” (Wałęsianka córka Wałęsy) oraz „-szczanka”.

Jak widać, wyszukiwanie „zwykłe” w Genetece jest mocno wspomagane. A czy Wy z niego korzystacie?

Powyższy tekst bazuje na informacjach od Sebastiana Gąsiorka, twórcy wyszukiwarki w Genetece, ale nie jest przez niego sprawdzony. Podobny opis opracowałem na potrzeby Geneteki, ale do tej pory nie został umieszczony.

< — trudne wyszukiwanie w Genetece aktów Ołtuszewskich
< — wyszukiwanie w Genetece nie jest takie proste