Wyszukiwanie w Genetece moich Wyrzyków, czy Ołtuszewskich robiłem, jak zwykle, z poziomu Genszukacza z korzystając opcji „Wyszukiwanie dokładne” – daje mi ono większą kontrolę nad wynikami wyszukania. Nie jest to do końca prawda, że jest ono „dokładne” – nie są uwzględniane różnice pomiędzy polskimi znakami diakrytycznymi (czyli ą,ę,ć itd.). Wynika to z tego, że w wielu księgach znaki te nie były używane i nazwiska ulegały zmianom na przestrzeni wieków, a wiele zniekształceń powstało również podczas zaborów, gdy księgi metrykalne były zapisywane w obcych językach. Ponadto, zdarzają się osoby (głównie z zagranicy) mające na komputerach zainstalowany inny sposób kodowania polskich znaków.
Znak * w wyszukiwaniu dokładnym
Drugim powodem korzystania z opcji wyszukiwania dokładnego jest możliwość użycia w nim „gwiazdki” – znaku „*”, który oznacza dowolny ciąg znaków. Na przykład, szukając „Ołtuszewsk*” otrzymam zarówno Ołtuszewska jak i Ołtuszewski. Przy okazji, kiedyś w indeksach wpisywano tylko nazwisko w formie męskiej, a i teraz niektórzy indeksujący z uporem maniaka to robią. Jako administrator mniejsze pliki sam przerabiam, a większe odsyłam do poprawki.
Jeżeli będę szukał „Ołtusze*” to znajdę także nazwisko Ołtuszeski (bez w). Niestety, zaczynają wchodzić także takie nazwiska jak „Ołtuszek” (oczywiście parafia Miedzna – oboczność nazwiska Ołtusek).
Taki sam efekt można uzyskać oczywiście prościej: wprowadzić pełne nazwisko szukając zwyczajnie – bez zaznaczania Wyszukiwanie dokładne. Więc po co gwiazdka? Proponuję przeszukanie nazwiska np. Świątkowski: bez gwiazdki to 65 stron do przeszukania. Są tam oczywiście odpowiedzi Świątkowska, Świątkoska, Świątkoski, ale też Świątek, Świątecka, Świat, Światek, Świątki,… Widać więc, że szukanie zwyczajne robi coś więcej niż tylko obcina końcówki.
Wyszukiwanie w Genetece jednocześnie 2 nazwisk
Innym sposobem na odszukanie przekręconych nazwisk Ołtuszewski jest wykorzystanie dokładnego wyszukania po dwu nazwiskach, dostępnego na poziomie województwa. Jedno nazwisko to „Majewska” (panieńskie) oraz „O*”. Przeszukanie tego całkiem dużego zbioru wyników jeszcze jest do strawienia przy urodzinach i zgonach, natomiast przy ślubach albo trzeba wykazać anielską cierpliwość albo posiłkować się funkcją przeglądarki „wyszukaj na stronie” (w Internet Explorer) czy znajdź w (Google Chrome).
Czego można się spodziewać po zwykłym wyszukiwaniu w Genetece?
Jedno już wiemy: Obcinane są końcówki „ski” czy „ska” co zapewnia nam znalezienie zarówno kobiet i mężczyzn. To samo dzieje się z końcówkami -cki, -cka, -icz, -czek, -czyk, -czak, -czew, -niak (końcówki -dzki i -dzka nie są w tym momencie obsługiwane przez wyszukiwarkę w Genetece). Ale uwaga jeżeli wpiszemy: Nowak, Nowakowski, Nowakoski czy Nowacki, to znajdziemy takie oboczności jak Nowicki, Nowiński, Nowecka, Nowieński, ale już nie Nowik i Nowiak.
Znajdowane są również formy bez litery „w”. Dla wyszukania zwykłego równoznaczne są więc formy Ołtuszewski i Ołtuszeski. Podobnie wyszukiwane są inne formy „mazurzenia” jak zamiana „sz” w „s” czy „cz” w „c”: szukając Szczygielskiego znajdziemy także Scigielskiego, a Szcześniaka to znaleziony zostanie również Scesniak.
Wyszukiwanie zwykłe wspomaga również w oboczności nazwisk powstałych przez zapisanie ich w języku zaborców czy też wynikające z braku znajomości ortografii, a także nieznajomości źródłosłowu. Tak więc wyszukiwarka nie zwraca uwagi na zagubienie lub dopisanie „c” w „ch” i szukając nazwiska „Hamski” znajdziemy też „Chamskiego” (i dużo innych wariacji, bo obocznościami nawet trudno je nazwać). Niestety, tej pomocy brak jest z „ż” i „rz”, co akurat by mi się kiedyś bardzo przydało z moimi Wyrzykami.
Dalszą pomoc w wyszukiwaniu w Genetece otrzymujemy w nazwiskach pochodzenia niemieckiego: „ü” jest wymienne z „u”,”-fitz” z „fic”, itd. Przykładowo wpisując nazwisko Schmidt, w wyniku otrzymamy całą gamę oboczności skończywszy na zupełnym spolszczeniu: Szmit („sch” wymienne z „sh” i ”sz”, a także końcówka „-dt” wymienna z „d” i „t”) . Dodatkowo obcinana jest końcówka „e”, „y” czy „a” i szukając Mischke znajdujemy Miszka i Mischka.
Wyszukiwarka obsługuje również formy staropolskie zamieniając , ‚oy’ na ‚oj’, (np. Woyciechowski) i ‚ei’,’ej’ (np. Szweikowski). Ale uwaga, „ey” nie podlega zamianie na „ej” i trzeba oddzielnie szukać Szweykowskiego i Szwejkowskiego czy Szweycera i Szwejcera. Znajdowane są również dawne formy nazwisk panieńskich z końcówką –„anka” (Wałęsianka córka Wałęsy) oraz „-szczanka”.
Jak widać, wyszukiwanie „zwykłe” w Genetece jest mocno wspomagane. A czy Wy z niego korzystacie?
Powyższy tekst bazuje na informacjach od Sebastiana Gąsiorka, twórcy wyszukiwarki w Genetece, ale nie jest przez niego sprawdzony. Podobny opis opracowałem na potrzeby Geneteki, ale do tej pory nie został umieszczony.
To świetna podpowiedź! Właśnie skorzystałam z wyszukiwania metodą nazwisko niepełne z * i nareszcie nie wnerwiałam się ogromną ilością zupełnie innych nazwisk jako ewentualnej odmiany poszukiwanego nazwiska. Niestety czasami trafiamy na błędy popełniane przez indeksujących, którzy tak przekręcają nazwisko, że nie mieści się w jakiejkolwiek odmianie podanej w wyszukiwarce i trzeba po prostu użyć własnej inteligencji by trafić na właściwy i długo poszukiwany akt. Sama jestem osobą indeksującą i dokładam wszelkich starań by nie popełniać błędów więc indeksuję wolniej. Pośpiech skutkuje tym, że się pomija istniejące metryki w publikowanym indeksie ( wczoraj to stwierdziłam w parafii Bedlno) lub przekręca nazwisko i osoba poszukująca jest wprowadzana w błąd bo myśli, że tego aktu nie ma. Z tego powodu jestem zwolenniczką publikowania zdjęć w metrykach bo w razie wątpliwości można samemu znaleźć to co indeksujący pominął. Pozdrawiam i dodam, że z ciekawością czytam wszystkie artykuły na tej stronie.
Dziękuję bardzo,
a ja cały czas podkreślam, że sprawdzać trzeba wszystkie kombinacje, bo wszyscy są omylni. Prawdą jest, że błędy robią indeksujący, ale częstokroć sami spisujący akty przekręcają – tak jak widać na załączonych do wpisu skanach metryk. A i sami członkowie rodziny nie pamiętają czasami nazwisk swoich przodków.
I prawdą jest, że w genealogii pośpiech nie jest wskazany. Mnie genealogia bardzo skutecznie nauczyła cierpliwości.
Tym niemniej często lepiej, że są indeksy, nawet nie dokładne, niż gdyby w ogóle ich nie było.
Jeszcze raz dziękuję i pozdrawiam
Maciej Markowski
Oczywiście, że bez indeksów wiele osób w tym ja także, nie rozpoczęło by poszukiwań bo od czego zacząć po rodzicach i dziadkach? Mnie w pewnym stopniu ułatwił poszukiwania fakt urodzin mego ojca w 1892 roku, a więc w wieku już publikowanych metryk, ale wobec faktu iż były to rodziny wielodzietne( pradziadek Mateusz miał 22 dzieci z 2 żon) i wiele imion się powtarzało to indeksy pozwoliły szybciej to ogarnąć. Zmiany nazwisk przez spisujących akty metrykalne były czasem tak niesamowite, że wprowadzały mnie w osłupienie np. przy zgłoszeniu narodzin w 1821 roku mojej pra…babki Salomei zmieniono nazwisko jej ojca z Miklaszewski na Matlakiewicz. Oczywiście szukałam jej i szukałam, aż któregoś dnia mnie olśniło i trafiłam na ten akt w bazie metryk „szukaj w archiwach”. Zastanawiałam się dlaczego taki błąd wystąpił i dostrzegłam przy innych zgłoszeniach narodzin dzieci w ciągu wielu lat, że bracia Matlakiewiczowie( lub Matakiewicz) często występowali w roli świadków więc tak wpadli w pamięć księdza, że pokręcił ich nazwisko z moim pra…dziadkiem. Gdy szukamy tak długo metryki i trafiamy na takie kwiatki to oczywiście wielka radość miesza się z irytacją, ale i tak mam ogromną satysfakcję z uzupełnienia kolejnej białej plamy. Zbieram materiały genealogiczne nie tylko dla suchych faktów, ale obserwuję i chcę opisać ich dzieje pod kątem socjologicznym, geograficznym i historycznym.
Pozdrawiam serdecznie i życzę sukcesów
Janina Władysława Tomczyk