Jak wspominałem przy okazji omawiania książki Waldemara Fronczaka Herb Prus II, od Andrzeja Matusiewicza, autora książki Dwory na Suwalszczyźnie, otrzymałem skany dwu teczek dotyczących mojego 3 x Pradziada Stanisława Polkowskiego. Poprzednio zająłem się rodziną jego matki, a teraz kilka informacji z tych dokumentów dotyczących Polkowskich, jak się okazuje, własnością była Narewka w Puszczy Białowieskiej.

Wcześniejsze informacje

W artykule o książce Elżbiety Sęczys Szlachta wylegitymowana wspominałem, że bratanek Stanisława Polkowskiego wylegitymował się przed Heroldią w 1856 roku i herbarzu Urskiego znajduje się zapis, że Józef Antoni, był potomkiem Jana, subdelegata liwskiego (1669 rok).

„Polkowski h. Prus I Po Janie 1699 roku, syn Stanisław miał syna Wojciecha, tego syn Józef pozostawił syna Józefa, po którym z Ludwiki Saint-Amand Cure syn Józef, podoficer wojsk rosyjskich, wylegitymowany w Królestwie.”

Seweryn Urski Rodzina. Herbarz szlachty polskiej. Tom 14

Na wszystkich trzech Józefów mam dokumenty, środkowy Józef był bratem mojego Stanisława, najstarszy Józef jego Ojcem, więc Dziadkiem miałby być Wojciech, a Pradziadkiem Stanisław.

List Stanisława Polkowskiego do Witanowskiego Radcy Stanu

Wśród dokumentów otrzymanych niedawno od Andrzeja Matusiewicza, znajduje się list mojego 3 x Pradziada do Jaśnie Wielmożnego (Michała) Witanowskiego Radcy Stanu, Gubernatora Cywilnego Augustowskiego i Kawalera w sprawie „zarekwirowania metryk swoich z akt Konsystorza Katolickiego w Mohylewie”.

Narewka w dokumentach Stanisława Polkowskiego

W liście datowanym 6/18 lipca 1838 roku Stanisław wyjaśnia, że brakuje mu metryk przodków do udowodnienia szlacheckiego pochodzenia. Tymi brakującymi metrykami były:

Metryka śmierci Walentego Polkowskiego (Prapradziada Stanisława Polkowskiego) dziedzica dóbr Narewki i Niemierza, który zmarł w Niemierzu 5 września 1678 roku i został pochowany w cerkwi Dobrowolskiej

Metryka urodzenia Aleksandra, syna Walentego Polkowskiego (Pradziada Stanisława Polkowskiego), który urodził się w Narewce między rokiem 1643, a 1678 i w tejże majętności umarł. Akt chrztu jak i zgonu może być albo w kościele parafialnym miasta Narwi albo cerkwi Lewkowskiej.

Metryka urodzenia Antoniego Polkowskiego syna Aleksandra (Dziada Stanisława Polkowskiego) urodzonego w Narewce i w jednym z dopiero rzeczonych kościołów ochrzczonego między rokiem 1700 a 1730.

W liście znajduje się także informacja, że Stanisław Polkowski korespondował z proboszczem Narewskim księdzem Marcinem Wyszkowskim, który w liście z 7 grudnia 1837 roku zawiadomił go, że akta kościoła zostały przekazane do Konsystorza w Mochilowie.

Z tego dokumentu wynika, że Dziadek Stanisława miał mieć na imię Antoni, a Pradziadek Aleksander. Co stoi w sprzeczności ze wspomnianym na początku wywodem bratanka. Który jest prawdziwy? A może żaden z nich? Bo jest jeszcze jeden wywód w książce Elżbiety Sęczys. W sumie mnie to nie dziwi, bo jak kiedyś pisałem Herbarz herbarzowi nierówny.

Dodatkowe informacje o rodzinie

Kolejną ciekawą informacją jest, że rodzina Polkowskich dziedziców dóbr Narewki i Niemierza zamieniła się z rządem na dobra Leżajki w Guberni Grodzieńskiej. Ponadto ta część rodziny wylegitymowała się 8 maja 1817 roku w Deputacji Grodzieńskiej.

Stanisław Polkowski wspomina również o rodzinie swojego kuzyna o nazwisku Kryński (chyba Krzysztof) i prosi o metryki dotyczące jego przodków z akt kościoła Dziadkowskiego dekanatu Brańskiego. Według listu Jan Kryński syn Krzysztofa urodził się we wsi Lipiny 2 lutego 1782 roku.

Narewka, Niemierza

Wsie Narewka i Niemierza znajdują się na skraju Puszczy Białowieskiej. Administracyjnie wieś ta znajduje w województwie podlaskim, w powiecie hajnowskim, w gminie Narewka. Znana jest jako ośrodek turystyczno-wypoczynkowy doskonała baza na wypad do Puszczy Białowieskiej. Znajduje się tam zabytkowy układ przestrzenny z XVIII wieku.

Według Słownika Geograficznego Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich w XIX wieku było to miasteczko (prawa miejskie miało od połowy XIX w. do 1875 r.) z 863 mieszkańcami, w tym 776 osób wyznania mojżeszowego. W miasteczku znajdowała się cerkiew, synagoga, poczta, przystań. Oprócz cerkwi parafialnej była również cerkiew filialna oraz kaplica na cmentarzu grzebalnym. Kiedyś była fila byłej parafii katolickiej Jałówka.

Po III rozbiorze (1795 r) Narewka prawdopodobnie znalazła się w Rosji. Najprawdopodobniej, ponieważ granica przebiegała w najbliższej okolicy, a mapy, które znalazłem, nie są dostatecznie dokładne. Sądzę, że granica biegła po rzece, a Narewka znalazła się po rosyjskiej stronie.

Po kongresie wiedeńskim wszystko jest jasne: Narewka znajdowała się w powiecie prużańskim guberni grodzieńskiej Imperium Rosyjskiego.

Z Niemierzą jest łatwiej: bezsprzecznie po III rozbiorze znalazła się w granicach Rosji i pozostała w nich aż do 1918 roku.

A może jednak ziemia liwska?

W książce Studia i materiały do dziejów Pojezierza Augustowskiego pod redakcją Jerzego Antoniewicza znajduje się rozdział napisany przez Jerzego Wiśniewskiego Dzieje osadnictwa w powiecie augustowskim od XV do końca XVIII wieku. Wymieniony jest tam założyciel wsi Narewka Tomasz Wydra Polkowski. Można by sądzić, że to był 3 x Pradziad mojego 3 x Pradziada lub brat 2 x Pradziada mojego 3 x Pradziada.

Drobny kłopot jest w tym, że nie udało mi się odnaleźć Polkowskich o przydomku Wydra w ziemi liwskiej. Leszek Zalewski wymienia z 30 przydomków Polkowskich, ale Wydry tam brak. Według niego przydomek Wydra w ziemi liwskiej używali wyłącznie Witowscy.

W tej sytuacji wydaje mi się, że badania Y-DNA mogłyby dużo pomóc, ale to bardzo, bardzo trudne znaleźć odpowiednich dawców DNA.

Miejsce urodzenia ojca Stanisława: Polkowo, sugeruje dogłębne zaprzyjaźnienie się z Jamińskim Zespołem Indeksacyjnym, ich stroną i wyszukiwarką oraz wydanymi w postaci drukowanej materiałami.