Dalszy ciąg rozważań co kupić na zbliżający się Dzień Dziecka, aby przyczynić się do jego rozwoju i jednocześnie sprawić mu frajdę. Temat czy nadają się gry na prezent dla dziecka jest kontrowersyjny, więc będę zobowiązany za wasze wypowiedzi w komentarzach – może przekonacie mnie i zabronię dziecku używać komputer, a może jednak moje sumienie zostanie całkowicie uspokojone.

Czy kupować gry na prezent dla dziecka?

Ze wszystkich stron dobiegają przerażające informacje, głosy ekspertów, jak destrukcyjny wpływ na dziecko mają gry komputerowe. A ja uważam, że gorszy wpływ może mieć źle dobrana książka, a przemyślany wybór gry wspomoże poznawanie świata. Wiedziałem, że moje dziecko, jak niemal każde, kiedyś będzie grało na komputerze, tak samo jak wiem, że kiedyś będzie piło alkohol. W obu przypadkach, stoję na stanowisku, że nie mogę po prostu zabraniać, bo w końcu jak „urwie się ze smyczy” i zacznie próbować owoców zakazanych, to skutki mogą być opłakane. Dlatego musi wiedzieć co dobre i znać umiar – „Tylko dawka czyni, że dana substancja jest trucizną” – Dosis facit venenum. Początkowo dawka to było kilka godzin w tygodniu, ale nie więcej jak 2 godziny dziennie. Teraz, ze względu na długość niektórych rozgrywek strategicznych jednorazowo może spędzić do 3 godzin w weekend, a w tygodniu i tak nie ma czasu, no chyba, że krótka (max do godziny) rozgrywka po jakimś większym wysiłku intelektualnym (np. kolejnym etapie konkursu kuratoryjnego).

Z drugiej strony, gry mogą rozwijać. Nawet zwykłe gry zręcznościowe mogą być pożyteczne, ćwicząc koordynację oko ręka. Teraz trochę żałuję, że zabraniałem synkowi grać w te gry – może by ładniej pisał? Zabraniałem i nadal będę zabraniał gier, gdzie jawnie występuje przemoc – nie chcę, aby brał kogoś na celownik karabinu, zabijał demony mieczem czy patrzył jak się pali czarownice na stosie. A właśnie takie gry stanowią obecnie większość wśród polecanych sobie przez graczy.

Więc jaką wybrać grę dla dziecka?

Ze względu na swoje doświadczenia zawodowe i zainteresowanie genealogią, skupiłem się na grach osadzonych w realiach ekonomicznych i historycznych. Jeżeli, jakaś gra dobrze uczyła podstaw ekonomii decydowałem się przymknąć oko na prawdę historyczną i na odwrót – wszak jeszcze nie potrafimy w 100% odwzorowywać rzeczywistości, a i tak zwykle uczymy na uproszczonych schematach. I oczywiście gra musi być w jakiś sposób ciekawa, a nie tylko i wyłącznie uczyć.
Poniżej przedstawiony wybór jest oparty na doświadczeniu moim i syna. Nie wszystkie gry, które wybrałem, jemu się spodobały, więc leżą w kącie szafy. Nie są to również recenzje tych gier. Po nie można sięgnąć na przykład do serwisu Gry online. Na prezent nie doradzam kupowania wersji elektronicznych – jednak zawsze milej jest dostać coś materialnego (chociażby pudełko) niż informację o możliwości ściągnięcia (aczkolwiek i to rozwiązanie ma pewne zalety), dlatego linki w tekście prowadzą w większości do Empiku w którym można kupić wersje pudełkową i elektroniczną.

Gry na prezent dla młodszych dzieci i początkujących graczy

Nim kupi się grę dla młodszego dziecka, warto zerknąć na kod Pan European Game Information – PEGI (europejskiego systemu oceniania gier komputerowych), określający minimalny wiek, od którego dziecko powinno w nią grać. Przedziały wiekowe rozpoczynają się od 3, 7, 12, 16 i 18 lat. W przypadku gier dla starszych dzieci niż 3 lata są dodatkowe oznaczenia, z powodu jakich grę zakwalifikowano do wyższego przedziału wiekowego.
Gry strategiczne dostępne dla najmłodszych (od 3 lat), to na przykład trudne już do kupienia starsze gry z serii Anno (nowsze są już dla 7 latków). Myślę, że ta niska granica wieku wynika z braku możliwości prowadzenia wojen – więc mało atrakcyjna dla chłopców – gra skupia się nauce podstaw strategii ekonomicznych – budowaniu imperium. Oczywiście, nie oznacza abym namawiał, aby dzieci w wieku 3 lat do grania. Po pierwsze ich to nie zaciekawi i nie będą rozumiały. Tym niemniej jest to przykład gry niemal bez jakichkolwiek nieciekawych zachowań (aczkolwiek pojawiają się osoby o podłym charakterze).

Inną grą ocenioną przez PEGI za odpowiednią już dla 3 latków jest Cities XL. Gra polega na budowaniu różnego miast i obserwacji ich rozwoju. Niewątpliwie uczy długofalowego, strategicznego planowania – gdzie i na jakie cele przeznaczać tereny w mieście, aby mieszkańcy byli z niego zadowoleni. Uważam, że gra w Cities powinna być obowiązkowa dla urzędników zarządzających naszymi miastami, bo wcale nie jest łatwo opanować tajniki jak rozwijać miasto, szczególnie w długofalowej perspektywie. Możliwe, że do wierności zachodzących procesów mogli by się przyczepić urbaniści, ale dla mnie stanowiła ona całkiem duże wyzwanie intelektualne. Synek nie był nią zachwycony – zdaje się, że jeszcze jej nie docenił, bo jest to duże wyzwanie intelektualne, a z drugiej strony traktuje o problemach dla niego nieco abstrakcyjnych.
Uwaga! Starsza wersja: Cities XL wydana w 2012 roku została zakwalifikowana do zabawy przez dzieci starsze niż 3 lata, natomiast najnowsza wersja Cities XXL z początku tego roku zawiera już elementy przemocy i jest rekomendowana dla dzieci w wieku powyżej 12 lat.

Kolejną grą strategii ekonomicznej, tym razem mającej miejsce wyłącznie w średniowieczu, w którą próbowaliśmy grać, jest the Guild obecnie dostępna w wersji 2 (wersja 3 oczekiwana jest w sierpniu tego roku). Została ona oceniona na odpowiednią dla dzieci w wieku powyżej 7 lat, pewnie ze względu na to, że można się w niej wcielić również w postać z złodziejaszka robiącego karier w świecie przestępczym. Osoby o innych charakterze pewnie będą wybierały postać polityka, rzemieślnika lub księdza. Gra dość kiepsko odwzorowuje realia ekonomiczne i nie wzbudziła naszego entuzjazmu. Nie jestem przekonany, czy powinna się kwalifikować do kategorii: ciekawe gry na prezent dla dziecka.

W grupie gier od 7 lat znalazła się także gra strategiczna z wojskowo historyczna z elementami ekonomicznymi i politycznymi: Polskie Imperium: Od Krzyżaków do Potopu. Bardzo na nią liczyłem: jak sam tytuł wskazuje, miała koncentrować się na historii Polski i ją wiernie oddawać. Przyznam się, że się zawiodłem – znów do realiów jest dość daleko, a szczególnie uproszczona jest dyplomacja. Podstawową zaletą gry, jest zakwalifikowanie jej przez PEGI do grupy dostępnej już dla 7 latków. Osiągnięto, to przez przedstawieniu armii to wyłącznie jako ikonki w pokazujące się przy dowódcy, a bitwy to jedno okno, w którym widzimy statystki siły obu stron. W każdym bądź razie uczy pewnych mechanizmów historycznych gier strategicznych i może być czymś na początek.

Gry dla prawie gimnazjalistów

Z mojego punktu widzenia, najlepsze gry, które bawiąc uczą, zostały stworzone w firmie Paradox Interactive. Oczywiście, firma produkuje również dużo „koszmarków” nie mających wiele z rzeczywistością pożeraczy czasu i energii, ale gry Crusader Kings, Europa Universalis, Victoria i Hearts of Iron są godne gorącego polecenia. Wśród znanych mi gier najlepiej uczą o systemach politycznych, sposobach prowadzenia dyplomacji, działaniach ekonomicznych, rozwoju kultury, sposobie prowadzenia badań rozwojowych i również jak prowadzono wojny w różnych epokach. O ile większość gier epatuje poruszającymi się figurkami, to tu obserwuje się mapy i wskaźniki. Zdaje się, że największy ruch występuje podczas przemieszczania jednostek – po pewnym czasie graczowi nie jest potrzebny atlas historyczny, bo wszystkie państwa, państewka, ich ustroje i zmiany granic ma w głowie. Najważniejsze w nich jest to, że dziecko może w tych grach wcielić się w przywódcę dowolnych krajów czy kraików (księstw) i w ten sposób poznać ciąg zdarzeń historycznych z różnych perspektyw.
W związku z rosnącym realizmem, niestety, najnowsze wersje tych gier PEGI dopuszcza dopiero dla dzieci od wieku 12 lat czy nawet 16 lat, ale pierwsze były dopuszczone dla dzieci od wieku 3 lat, więc spokojnie mogłem dać je dziecku w pierwszych klasach szkoły podstawowej.

Crusader Kings

Polska nazwa tej gry to Mroczne wieki i jak łatwo się domyślić dzieje się w średniowieczu – XI wieku. Jest to dopiero druga edycja, ale o ile pierwsza była świetna (i na dodatek dopuszczona dla dzieci w wieku od lat 3), to następna jest niemal genialna. Niemal, bo w porównaniu z pozostałymi zachwalanymi przeze mnie strategiami, znacznie uproszczono zasady ekonomiczne (co prawda co za zasady ekonomiczne były w średniowieczu?). Natomiast realia historyczne są zachowane wspaniale, a możliwości prowadzenia polityki poprzez mariaże, sposoby wychowywania dzieci, a ostatecznie wojny wręcz modelowo uczą historii z tego okresu. Niestety zbliżenie do realiów zaowocowało podniesieniem wieku dostępności na 16 lat. Wraz z rozwojem gier również rosną wymagania na wydajność sprzętu komputerowego, ale nie aż tak jak w pozostałych. Większość z przedstawionych poniżej nie wymaga wyrafinowanych kart graficznych ani silnych procesorów – można używać zwykły laptop, czy prosty komputer do zastosowań biurowych. Gra jest dostępna tylko w dystrybucji elektronicznej na platformie steam.

Europa Universalis

Nie dorobiliśmy się spolszczenia nazwy mimo, że już od dłuższego czasu jest dostępna IV edycja gry Europa Universalis obejmująca okres od listopada 1444 roku (więc po bitwie pod Grunwaldem) do stycznia 1821 (po kongresie wiedeńskim). Poprzednia wersja Europa Universalis III, w którą namiętnie graliśmy z synem zaczyna się odrobinę wcześniej: od 1399 roku, ale trochę rażą nieścisłości historyczne i geograficzne (ale i historia nauczana w szkołach jest tak uproszczona, że aż czasami boli). Szczęśliwie, obie wersje gry są przeznaczone dla dzieci w wieku powyżej 12 lat, a nie 16 lat jak Crusader Kings II.

Victoria

Ta gra pokrywa kolejny okres historyczny, lata 1835 – 1939. Podobnie jak Crusader Kings jest dostępna jej druga edycja. Twórcy gry tym razem bardziej skupili się na konfliktach związanych z przemianami społecznymi oraz rewolucji przemysłowej. Oczywiście, dla nas celem w tej grze było doprowadzenie do powstania wolnej Polski.

Hearts of Iron

Hearts of Iron poświęcona jest stosunkowo krótkiemu okresowi w dziejach świata – II wojnie światowej. O dziwo, mimo, że jest to jeden z najbardziej krwawych i przerażających okresów ludzkości, PEGI zakwalifikował wszystkie 3 wersje które do tej pory powstały do grupy gier dostępnych dla dzieci od lat 3!. W następnej generacji, czwartej wersji, która wyjdzie w wakacje, nie będzie: strategicznego bombardowania, a szczególnie nie będzie wolno terroryzować ludności cywilnej bombardowaniami, broni chemicznej, gułagów ani obozów śmierci, możliwości symulowania Holokaustu lub innego rodzaju czystek etnicznych, symboli nazistowskich i propagandy nazistowskiej, pseudo cyrylicy do oznaczania obszarów pod okupacją Rosji Sowieckiej. I może dlatego utrzymana zostanie w tej samej grupie wiekowej. Znów powtarzam, że nie namawiam aby w tą grę grały dzieci w wieku 3 lat, bo znów nie zainteresuje ich to, ani nie jest odpowiednie dla nich.
Nam najlepiej się grało w Hearts of Iron II. Odpowiadało nam zarządzanie wojskiem na poziomie strategicznym, a nie operacyjnym jak w kolejnej edycji. Również zarządzanie gospodarką i prowadzenie prac badawczo rozwojowych było ciekawiej rozwiązane.

Inne gry na prezent dla dziecka

Oczywiście, nie tylko firma Paradox wydaje dobre gry na prezent dla dziecka. W tym kontekście należy także wspomnieć o firmie The Creative Assembly z serią gier strategicznych Total War, gdzie można zejść do poziomu działań taktycznych (prowadzenie oddziałów wojskowych na polu bitwy), Cywilizacji Sida Meiera czy też o różnego rodzaju symulatorach jak prowadzenie farmy, czy pociągów. Ale, według mnie, w mniejszym stopniu umożliwiają z rozumienie i powiązanie między sobą faktów historycznych oraz w mniejszym stopniu są zgodne z rzeczywistą historią.

A w co będziemy grać w te wakacje zależy od tematów konkursów kuratoryjnych: historycznego i Losy żołnierza polskiego. Chyba tylko w przypadku konieczności skupienia się na czasach napoleońskich wybierzemy serię Total War, ale w pozostałych przypadkach zostaniemy przy produktach firmy Paradox.

Kolejny wpis o grach komputerowych –>