Centralne Archiwum Wojskowe – wyszukiwarka

Pod koniec listopada 2018 roku została uruchomiona wyszukiwarka genealogiczna, a dokładnie ujmując wyszukiwarka sygnatur dokumentów w Centralnym Archiwum Wojskowym Wojskowego Biura Historycznego (link). Jest to kolejny gigantyczny postęp w dostępie do dokumentów tego archiwum. Warto wspomnieć, że dokumenty zawarte w CAW dotyczą nie tylko wojskowych. Znajduje się tam dokumentacja nadań Krzyża i Medalu Niepodległości, który został przyznany 90 tysiącom osób, większości cywilom. Nie znam skali odrzuconych podań, które są również w archiwum, a zawierają również wiele interesujących dla nas informacji.

Przez wiele lat Centralne Archiwum Wojskowe było bardzo trudno czy wręcz absolutnie niedostępne dla zwykłych śmiertelników ze względu na rozbudowę budynku. Remont, który zaczął się we wrześniu 2011 roku, miał trwać do końca 2014 roku, a kończy się dopiero się teraz. Przez kilka początkowych lat pracownia naukowa była całkowicie nieczynna — co prawda można było się dowiedzieć czy w archiwum jest lub nie ma informacji o jakieś osobie, ale z zajrzeniem do dokumentów niemal wszystkim kazano czekać do końca remontu. Nie udało mi się poznać klucza, według którego niektórym przesyłano kserokopie zawartości teczek. Trzeba dodać, że cały ten czas trwały prace nad opracowywaniem zbiorów. Przełom dla użytkowników nastąpił z początkiem 2015 roku. Mimo trwającej przebudowy uruchomiono w trochę polowych warunkach pracownię naukową i udostępniono kartotekę. Wtedy to po raz pierwszy byłem z archiwum i opisałem jak z niego korzystałem (wizyta w Pracowni Informacji Archiwalnej, przeglądanie akt). Następnie, zamiast ołówka (długopis był zabroniony) można było użyć własnego aparatu fotograficznego (ale nie wszystko wolno fotografować!). Krocząca przebudowa wymuszała w kolejnych latach zmiany lokalizacji pracowni i inne utrudnienia, ale cały czas prace nad opracowywaniem zbiorów nadal trwały. Wydaje się, że z końcem roku ta gehenna ma się ku końcowi. A dostęp przez Internet do wyszukiwarki to kolejny krok w kierunku lepszego udostępniania zasobów Archiwum.

Zasób Centralnego Archiwum Wojskowego

Według Ustawy o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach, Centralne Archiwum Wojskowe jest archiwum wyodrębnionym podległym i nadzorowanym przez Ministra Obrony Narodowej, a nie Naczelnemu Dyrektorowi Archiwów Państwowych. W związku z tym archiwum to rządzi się nieznacznie odmiennymi regułami, niż te które znamy z archiwów państwowych. Różnica wynika przede wszystkim z zaszłości i zawartości, która w przeszłości była niejawna, część pewnie nadal jest niejawna (chociażby Archiwalia Wojska Polskiego z lat 1943-2012). Myślę, że z tego powodu jakakolwiek dygitalizacja zbioru wcześniej nie była przedmiotem rozważań.

Z całego zasobu dla genealogów najbardziej interesujące są Akta Personalne i Odznaczeniowe. Indeksy imienne były zgromadzone w starodawnych szufladkach katalogowych. Od kilku lat były one, litera po literze, na nowo opracowywane. Do tej pory przerobiono nazwiska zaczynające się od liter od A do E (stan z grudnia 2018).

Osób, które nie znalazły się w tym katalogu, można szukać tylko w archiwaliach oddziałów w których służyli. Na przykład nazwiska mogą się pojawić w rozkazach dziennych. Ponadto, jeżeli znamy oddział, w którym interesująca nas osoba służyła, możemy prześledzić jej szlak bojowy na podstawie informacji o całym oddziale.

Centralne Archiwum Wojskowe WBH – wyszukiwarka

Wyszukiwarka znajdująca się na stronie Wojskowego Biura Historycznego ma służyć tylko i wyłącznie odnalezieniu odpowiedniej sygnatury. Po odnalezieniu jej jedyną drogą do poznania zawartości teczki wydaje się udanie do archiwum (odmiennie są traktowane osoby mieszkające poza Polską).

Po wejściu na stronę wyszukiwarki są do wyboru 3 zakładki: Skany kartoteki, Bazy personalne i Akta opracowane.
Nazwisk zaczynających się od litery F do litery Z trzeba szukać w zakładce Skany kartoteki. Niestety, niektórych szufladek brakuje. Na przykład nie można sprawdzić nazwiska Smoliński, Smoleński bo szufladka SMĘT-SMOŻ nie została umieszczona w bazie. Są one ułożone alfabetycznie Nazwisko i Imię. Pierwsze otwarcie podglądu karty trwa dość długo, ale czekanie obejrzenie sąsiedniej nie zajmuje już tak dużo czasu.

Nazwiska zaczynające się na litery od A do E można już szukać w zakładce Bazy personalne. Po wpisaniu nazwiska trzeba wcisnąć przycisk Szukaj. Jeżeli zostanie odnaleziona osoba należy nacisnąć przycisk Detale i uzyska się informację, w jakiej kategorii bazy osobowej dana osoba figuruje i numer sygnatury.

Z zakładki Akta opracowane można się dowiedzieć jakie jednostki aktowe znajdują się zespołach dotyczących danej jednostki wojskowej.

Mam sygnaturę i dalej?

W następnym kroku należy wysłać Zgłoszenie użytkownika zasobu archiwalnego oraz Zamówienie (Rewers). Formularze jak i Zasady korzystania z zasobu są podana na stronie archiwum. Po uzyskaniu zgody trzeba się umówić na konkretny termin w Pracowni naukowej. W Pracowni naukowej można robić zdjęcia (tak, aby nie przeszkadzać innym i nie naruszać samych akt) lub zamówić kserokopię lub skany (stosunkowo długi czas oczekiwania). Jednorazowo (na jeden dzień) można dostać tylko 10 teczek personalnych (jednostek aktowych) lub 6 zwykłych. Po kolejne można się zgłosić dopiero następnego dnia. Niektórzy mają nadzieję, że w nowej lokalizacji jednorazowo będzie można otrzymać więcej teczek (EDIT. Podobno już można jednorazowo zamawiać 15 teczek).

Moje rezultaty wycieczek są opisane w przypadku Babci Wandy Polkowskiej-Markowskiej (skany dokumentów), Prababci Marii Polkowskiej z domu deLamer, Dziadka Adama Markowskiego, siostry Babci i jej wujów, oficerów Wojska Polskiego, a wcześniej Armii Carskiej.