Kim byli moi przodkowie, czyli jak dobrze poznać historię swojej rodziny i stworzyć drzewo genealogiczne

Akty metrykalne a Geneteka. Gdzie one są?

Strona główna » Blog » Geneteka » Akty metrykalne a Geneteka. Gdzie one są?

W serii moich tekstów o Genetece (dla początkujących historia, podstawowe informacje, jak szukać, przekręcone nazwiska) zabrakło o tym, co zrobić, jak już się znalazło poszukiwaną osobę — jak odszukać akty metrykalne, na podstawie którego powstały wpisy do Geneteki.
Coraz częściej wystarczy kliknąć ikonę SKAN znajdujący się na końcu linijki i przenosimy się do odpowiedniego miejsca w sieci.
A co zrobić, gdy nie ma tego linku?

Akty metrykalne w Geneteka

Akty online

Brak linku wcale nie oznacza, że skany z ksiąg metrykalnych nie są dostępne Internecie. Mogły zostać zindeksowane, nim zostały sfotografowane lub są w miejscach, do których Geneteka nie linkuje. Dlatego trzeba sprawdzić, czy akty metrykalne z tej parafii znajdują się w jednym z poniżej wymienionych miejsc.

Najprościej sprawdzić na podstronie metryki portalu genealodzy. Jest on podzielony na takie same obszary geograficzne jak Geneteka, podane są takie same nazwy parafii jak w Genetece. Nie jest to jedyne miejsce na tym portalu, do którego należy zajrzeć.
Bardzo dużo zdjęć aktów jest w tak zwanej poczekalni PTG. Zdjęcia wykonane przez wolontariuszy PTG trafiają bezpośrednio tam zaraz po ich wykonaniu. Trzeba je przejrzeć, przeformatować, przenumerować, nadać odpowiednią strukturę linków i dopiero w takiej formie mogą trafić do bazy metryk.

Jest jeszcze jedno pośrednie miejsce, gdzie trafia część sfotografowanych aktów przez wolontariuszy PTG – tzw. Genbaza (uwaga! Dostęp do wszystkich fotografii wymaga zalogowania).

Największą państwową bazą skanów aktów metrykalnych jest serwis SzukajwArchiwach stworzony przez Naczelną Dyrekcję Archiwów Państwowych. Obsługuje on większość Archiwów Państwowych. Część akt z terenów obecnie znajdujących się poza obecnym terytorium Polski trafiło do Archiwum Głównego Akt Dawnych (AGAD). 

Z kolei, Archiwa Państwowe w Toruniu i Bydgoszczy, po początkowych dużych kłopotach, uruchomiły portal – genealogiawarchiwach, w którym są publikowane akty metrykalne z obszaru województwa kujawsko-pomorskiego.
Obszar historycznego powiatu lubelskiego jest opracowywany w ramach grantu Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki i dostępny na stronie księgi metrykalne.

Największy na świecie zbiór aktów metrykalnych zgromadzili członkowie kościoła The Church of Jesus Christ of Latter-day Saints (Kościół Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich) popularnie zwani Mormonami. Zbiór ten udostępniają na stronie FamilySearch. Niektóre kraje prezentują zbiory aktów metrykalnych opracowane właśnie przez Mormonów (np. Francja). Inne, jak na przykład Polska, Litwa tworzą swoje bazy (akty metrykalne z terenów Litwy znajdują się na serwerze e-Paveldas. Często znacznie łatwiej jest korzystać z nich poprzez Bibliotekę Zasobów Kresowych ze względu na stosowanie tam polskich nazw miejscowości, ale baza ta chyba ostatnio nie była aktualizowana.

Jeżeli akty są dostępne w sieci, trzeba sprawdzić wspomniane Metryki, Poczekalnię, SzukajwArchiwach i Mormonów, bo znajdują się w nich akty dotyczące całej Polski. Wyjątkiem ograniczonym do zdefiniowanego obszaru są GenealogiawArchiwach, Genbaza oraz zasób AGAD. Też warto zajrzeć na strony odpowiednich diecezji, czy przypadkiem nie ma tam informacji o zasobie archiwum (na przykład archiwum Diecezji Warszawsko-Praskiej).

Akty metrykalne niedostępne w Internecie

Co zrobić, jeżeli akty nie zostały jeszcze udostępnione w Internecie? Po pierwsze trzeba się zorientować, w którym archiwum są przechowywane. Informację o tym znajduje się po najechaniu na ikonkę z literką Z (zasób), o ile jest przy danym rekordzie.
Do Geneteki informacje, skąd pochodzą dokumenty, na podstawie których został zrobiony indeks, nie zawsze były dodawane. Dzieje się tak dopiero od 2014 roku. Od tego czasu też pojawiała się informacja, z którego zasobu archiwum pochodziły zindeksowane dokumenty. Widać ją po najechaniu na ikonę z literką Z.
Miejscem przechowywania dokumentów mogą być parafie oraz archiwa państwowe i kościelne (w Polsce i krajach ościennych). W archiwach państwowych znajdują się zwykle tzw. wtóropisy – księgi, które po pewnym czasie przekazywano władzy zwierzchniej, a w rękach kościelnych zwykle zostawały tzw. pierwopisy. Są one czasami o tyle cenniejsze, ponieważ były uzupełniane o późniejsze zdarzenia jak śluby i zgony. Pierwopisy i wtóropisy mogą się między sobą różnić numeracją i zawartością, dlatego czasami w Genetece mogą występować indeksy wykonane z obu tych źródeł. Zdarza się też, że część indeksów z jednego roku pochodzi z zachowanej części pierwopisu, która jest w jednym archiwum, a druga część z wtóropisu znajdującego się w drugim archiwum.

Jak znaleźć nieopisane akty metrykalne

Jeżeli przy wyświetlonym indeksie z Geneteki nie ma ikony z literką Z (zasób), lokalizację dokumentu trzeba ustalić samodzielnie. W zasadzie są trzy podstawowe typy zasobów: archiwa państwowe, archiwa kościelne i parafie. Natomiast w którym archiwum pod względem lokalizacji w większości definiuje podział administracyjny: województwa w przypadku archiwów państwowych i diecezje dla archiwów kościelnych.

Kiedyś dla mnie pierwszym krokiem było skierowanie się do bazy Pradziad, dostępnej na stronach Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych. Baza została wyłączona, a dane przeniesiono do serwisu SzukajwArchiwach. Po wpisaniu nazwy miejscowości w mianowniku i wybraniu pola Akta metrykalne pokazują się rekordy z bazy (jeżeli szukamy skanów aktów metrykalnych, wpisujemy zwykle nazwę parafii w miejscowniku, np. Liwie).

Baza Pradziad w Szukaj w Archiwach
Baza Pradziad w Szukaj w Archiwach

Na portalu PTG znajduje się Katalog Zasobów Metrykalnych, z którego też warto skorzystać, ale baza ta dawno nie była uzupełniana. Nowa baza jest tworzona przez Projekt Podlasie.

Akty metrykalne a Geneteka Katalog zasobów metrykalnych
Katalog zasobów metrykalnych na portalu PTG

Można też próbować dojść samodzielnie do tego, gdzie dane akty metrykalne są przechowywane. Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych podaje zasięg terytorialny poszczególnych archiwów. Podział administracyjny Kościoła katolickiego w Polsce publikuje między innymi Wikipedia.

Z archiwów państwowych uzyskanie kopii aktu metrykalnego, zwykle jest stosunkowo tanie i szybkie. Wystarczy napisać mail (pamiętając, że oprócz swojego pełnego imienia i nazwiska trzeba podać pełne dane adresowe) i po uzyskaniu odpowiedzi zapłacić. Dostęp do zasobów archiwów kościelnych zwykle jest trudniejszy, ale są chlubne wyjątki jak wspomniane wcześniej archiwum Diecezji Warszawsko-Praskiej.

W absolutnej ostateczności można spróbować zwrócić się do autora indeksów, skąd pochodziły akty metrykalne, które indeksowali. Dlatego w ostateczności, bo w większości przypadków po prostu nie pamiętamy, z czego indeksowaliśmy – materiały do Geneteki są dostarczane od wielu lat, niektórzy zindeksowali już dziesiątki czy nawet setki tysięcy aktów, więc trudno spamiętać skąd pochodził dany dokument. Niektóre osoby takich pytań otrzymują dziesiątki, więc też nic dziwnego, że rzadko na nie odpowiadają.

Źródeł informacji metrykalnych jest znacznie więcej, ale tu się skupiłem na tych, które zostały zindeksowane.

Poprzednie artykuły o Genetece
historia
podstawowe informacje
jak szukać
przekręcone nazwiska)
przekręcone nazwisko Ołtuszewski

2 odpowiedzi na „Akty metrykalne a Geneteka. Gdzie one są?”

  1. ~tiamina

    Akta, nie akty – „W rozumieniu pr.a.s.c. „akty” to dwa akty, sto aktów, tysiąc aktów. Natomiast „akta” to zbiór różnych dokumentów, wśród których będą nie tylko akty stanu cywilnego, ale także dokumenty stanowiące podstawę sporządzenia takiego aktu”.

    1. Kim Oni byli

      Przystępując do pisania zastanawiałem się czy używać formy poprawnej, czy tej, którą wszyscy używają. I w końcu machnąłem ręką, jeżeli już na tyle uległem nazywając wywód przodków drzewem, to i tu ulegnę powszechnej presji.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *