Ahnenblatt – program genealogiczny dla każdego

Ahnenblatt jest chyba najpopularniejszym w Polsce darmowym programem genealogicznym. Nie napiszę, że jest najlepszym, bo to zależy od indywidualnych upodobań użytkownika (co to znaczy, że program genealogiczny jest najlepszy). Jednak nie spotkałem złych opinii na temat programu Ahnenblatt. Za to jest kilka powodów, za które lubię Ahnenblatt, ale też jestem świadom jego niedoskonałości. Może nawet są i lepsze. Jednak nauczenie się szybkiego działania w innym programie genealogicznym i jego skonfigurowanie pod moje potrzeby, wymagałoby ode mnie czasu i pewnego wysiłku. Na inny program dałbym się namówić tylko wtedy, gdy byłby dużo, ale to naprawdę dużo lepszy.

Spis treści

• Instalacja programu Ahnenblatt
• Dostosowanie programu do swoich potrzeb
• Wpisywanie danych do programu
  • Import pliku GEDCOM
  • Ręczne wprowadzanie danych
• Drukowanie relacji rodzinnych
• Ustalanie wielkości wydruku drzewa genealogicznego
• Dlaczego warto i jak przeprowadzić aktualizację
• Ahnenblatt 3.0 – koniec pewnej epoki
• W czym Ahnenblatt 3.0 jest lepszy?

Dlaczego lubię Ahnenblatt

Ahnenblatt lubię między innymi za duże, wyraźne litery, co szczególnie było ważne przy postępującej zaćmie. Ceną za to jest pokazywanie na ekranie roboczym jedynie 3 pokoleń przodków (rodziców, dziadków i pradziadków) oraz dzieci. Inne programy mogą pokazać również rodzeństwo, kuzynów. Ale wtedy literki są małe.

Kolejna cecha, która dla mnie jest ważną zaletą, to pokazywanie na ekranie roboczym oraz głównym ekranie wprowadzania danych pola zawód. Zawód wszak jest jedną z cech określającą Kim Oni byli.

Instalacja programu Ahnenblatt

Na stronie autora (jest tylko domena międzynarodowa z końcówką .com, nie ma Ahnenblatt.pl) są do wyboru trzy opcje: wersja darmowa (2.9x), testowa wersji płatnej z ograniczeniem do 50 osób oraz płatna (3.x). W tym momencie interesująca jest wersja darmowa programu. Wybór tej opcji przenosi na stronę pobierania. Na górze strony podana jest numer wersji programu (w dniu pisania artykułu najnowszą wersją było 2.9p, ale warto co kilka tygodni sprawdzać, czy nie ma nowszej). Poniżej znajdują się 3 opcje programów do ściągnięcia. Znów należy wybrać pierwszą opcję: Instalację standardową dla komputerów pracujących pod systemem Windows. Plik absetup.exe należy ściągnąć do dowolnego katalogu (ja zwykle używam do tych celów katalogu download), a następnie uruchomić go.

Pewnie pokaże się okienko z komunikatem systemowym czy aby na pewno chcemy instalować program, następnie informacja o zmianach dotyczących nowych wersji, a następnie pytanie, gdzie chcemy zainstalować program (większość osób instaluje tam, gdzie program podpowiada, u mnie to D:\Program Files (x86)\Ahnenblatt ) oraz co chcemy zainstalować (niektórzy mogą chcieć instalować przykładowe pliki). Jeszcze tylko zadania dodatkowe i następne okienko informuje, że można zacząć instalować.

Wraz z wejściem nowej wersji programu Ahnenblatt trzeba przejść taką samą procedurę. Jeszcze mi się nie zdarzyło, aby instalacja nowej wersji popsuła lub skasowała istniejące pliki wcześniejszej wersji, ale jednak dobrym zwyczajem jest robienie kopii bezpieczeństwa swoich plików roboczych przed taką operacją. Warto przypomnieć, że ludzie dzielą się na tych, którzy robią kopie bezpieczeństwa i na tych, którzy ją będą robili.

Dostosowanie programu do swoich potrzeb

Każdy ma swoje przyzwyczajenia i wyobrażenia o tym, jak chce używać programu. Można go w pewnym stopniu dostosować do swoich potrzeb. W tym celu należy z menu wybrać Extra i wejść w Opcje.

Pojawi się wtedy okienko dialogowe.

Większość opcji ogólnych można zostawić tak, jak proponuje autor. Dla mnie konieczne było zmiana zaznaczenia, aby można było wpisać używane imię różne od tych metrykalnych, które wpisuję jako główne (o tym będzie poniżej).

Oczywiście można się też pobawić kolorami.

Jeżeli się pracuje nad jedną rodziną, warto ustawić swoje ścieżki dostępu do plików. Robi się to pod hasłem Katalogi.

W programie Ahnenblatt możliwe jest dowolne ustawienie oznaczeń dotyczących kluczowych informacji. Przykładowo, zamiast * można napisać urodzony/a czy ur. Zmiana ta funkcjonuje na wydrukach i na ekranie roboczym jak to widać na powyższym obrazku.

O drukowaniu będę pisał w dalszej części.

Wpisywanie danych do programu Ahnenblatt

Import pliku GEDCOM

Praktycznie każdy program genealogiczny może przeczytać i zapisać dane w formacie GEDCOM. Jeżeli ktoś miał już wpisane dane w innym programie może je przenieść do innego. Niestety nie wszystkie dane są przenoszone, ponieważ standard GEDCOM został stworzony dość dawno, a w tym czasie programy genealogiczne znacznie się rozwinęły. Według mnie najbardziej bolesną stratą przy przenoszeniu danych jest utrata dokładnych lokalizacji zdażeń. Oczywiście wpisana nazwa jest zachowana, ale linki do map (np. google maps) są tracone.

Import danych GEDCOM można wykonać z ekranu startowego, jak i z poziomu menu głównego Pliki -> Otwórz -> Plik GEDCOM.

Ręczne wprowadzanie danych

Niemal każdy inaczej traktuje swoje hobby, do czego innego służy mu program genealogiczny (np. gromadzenia wszystkich lub tylko podstawowych danych, robienia wydruków, itd.), więc i co innego jest zapisywanego w programie. Ahnenblatt pozwala zapisać stosunkowo dużo informacji i to w czytelnej formie.

Jak widać, niemal wszystkie dane na temat danej osoby dodaje się z jednej formatki. Na przykład dane z aktu ślubu (zawód, rodziców, datę i miejsce ślubu). W niektórych innych programach trzeba się trochę nachodzić. Widać też pewne wady. Na przykład: jest miejsce tylko na jeden zawód i jedno wyznanie. Informacje takie można wpisać tylko zakładce Uwagi.

Ja chcę znacznie więcej wiedzieć o swojej rodzinie, na przykład prześledzić rozwój zawodowy (czeladnik, majster, starszy cechu), edukację, przeprowadzki, zakup ziemi, domu, odznaczenia i inne ważne w życiu człowieka wydarzenia. Dlatego wykorzystuję ten program jedynie do rysowania zależności rodzinnych i wypełniam tylko te pola, które pokazują się na wydruku.

Przy wprowadzaniu informacji warto pamiętać o kilku funkcjach i narzędziach. Po pierwsze, program sam nie szereguje dzieci według daty urodzenia, a według kolejności wpisywania. Aby pokazywały się chronologicznie, należy wcisnąć przycisk Sortuj.

Przycisk Wyrównaj służy między innymi do pozbycia się nadmiarowych spacji, zmiany sposobu zapisywania nazwiska (wielkimi literami czy normalne).

Osobom, których rodzina przybyła z innych krajów, przydaje się Narzędzie (znajdujące na górnej belce menu) Tablica znaków. Znajdują się tam wszelkie znaki diakrytyczne wszelkich różnych języków i na przykład zapisanie poprawnie nazwiska Brüch nie stanowi problemu.

Drukowanie relacji rodzinnych

Relacje rodzinne (drzewa genealogiczne, wywody przodków) ukrywają się w menu pod hasłem Tablica. Na szczęście grafika umieszczona nad literami powinna rozwiewać wszelkie wątpliwości nawet początkujących genealogów.

Do wyboru są cztery rodzaje grafik: Tablica przodków (wywód przodków), Tablica potomków (drzewo genealogiczne), Klepsydra (dla danej osoby jednocześnie oba typy wykresów) oraz Tablica przodków na kartce A4 (szczerze się przyznam, że nie wiem, czemu ma służyć).

Jeżeli jako główną osobę w Klepsydrze umieścimy najstarszą osobę spośród wpisany, to otrzymamy jej drzewo genealogiczne, jeżeli najmłodszą, to będzie to wywód przodków.

Możliwości są znacznie poszerzone dzięki opcji, która nazywa się Styl w przypadku Tablic, a w przypadku Klepsydry wyraźnie widać, o co chodzi: jak daleką rodzinę chcemy umieścić wśród Przodków i Potomków.

W swoich opracowaniach zwykle korzystam z klepsydry i wybieram opcje Bardzo duża tablica krewnych. Niestety, już przy kilkudziesięciu osobach zaczynają się problemy z umieszczeniem wszystkich wpisanych osób. Nie jest to błąd programu, a zwyczajnie trudność z rozrysowaniem na papierze bardziej skomplikowanych relacji. Do pewnego momentu rysując ręcznie, bylibyśmy w stanie zrobić to lepiej niż program, ale z każdą nową gałązką jest trudniej. Są też sytuacje, w których po prostu nie da się narysować wszystkich relacji bez przecinania się linii (poruszone w artykule Splątane rodziny Baum i Diehl – jak to zobaczyć). Zwykle muszę spróbować kilku ustawień, aby uzyskać zadowalający rezultat.

Ramki osób mogą zadowolić najbardziej wybrednego użytkownika. Do wyboru są proste, w kształtach tablic herbowych, zwojów papieru czy też ozdobne.

W Ramkach osób być umieszczone podstawowe dane jak data i miejsce urodzenia, zgonu oraz zawód. Na połączeniu linii małżonków mogą się znaleźć data i miejsce ślubu. To wszystko jest wybierane w zakładce Dane. W znajdujących się obok Opcjach można trochę zmienić sposób prezentacji danych.

Znajdujące się na dole ramki Opcje to te same opcje, o których pisałem na początku przy okazji dostosowania programu do swoich potrzeb i obiecałem wrócić.

Jak widać, można nadać tytuł obrazkowi, zmienić kolory linii, odstępy. W kolejnym podpunkcie można zmienić poddrukowany obrazek. Ogólnie rzecz biorąc, jeżeli chcemy zrobić ładny wydruk na ścianę, jest się czym bawić. Dwie moje próbki są parę rysunków wyżej.

Po naciśnięciu OK przechodzi się do okienka wyboru osoby głównej dla wykresu, czyli od kogo ma się zaczynać wywód przodków lub potomków. Po wybraniu tej osoby otrzymujemy obrazek i przechodzimy do części programu Ahnenblatt odpowiedzialnego za obsługę wydruków.

Obrazek możemy zapisać w kilku formatach. Format JPEG – plik graficzny jest to klasyczny obrazek, który używam do publikacji na blogu, a PDF-plik można by przesłać do drukarni, gdyby nie to, że zwykle jest za mały. Jak przygotować drzewo genealogiczne rodziny do wydruku napisałem oddzielny artykuł.

Ustalanie wielkości wydruku drzewa genealogicznego

Inną wielkość czcionki potrzebujemy do wydruku, który będziemy sami używać, a innej do plakatu na spotkanie rodzinne, przed którym (mam nadzieję) będą się tłoczyć przeglądający. A jeszcze inną do obrazka na ścianę, którym będziemy opowiadać jednej czy dwóm osobom.

Sterowanie wielkością wydruku odbywa się przez określenie szerokości ramki. Ramka o szerokości (wymiar zewnętrzny) 20 mm jest dostateczna do dla wydruku dla samodzielnego oglądania. Pozwala umieścić zaledwie cztery pokolenia klasycznego wywodu przodków na kartce formatu A4 ze względu na szerokość. Jeżeli wywód przodków nie jest pełen, to w na wysokość zmieści się nawet osiem pokoleń (np. tylko linia ojczysta). Jeżeli w ramce ma się znaleźć jedynie imię i nazwisko, to można zmieścić nawet więcej pokoleń wzwyż (ale nie wszerz).

Dwa razy większe pole (40 mm) pozwala uzyskać wydruk czytelny z odległości nawet 1 metra. Oczywiście dotyczy to nazwisk o w miarę standardowej długości, bo dłuższe jak na przykład Duma de Vajda Hunyad czy Freytag von Loringhoven ulegną zmniejszeniu, aby zmieścić się w ramce.

Niestety, samodzielnie trzeba zadbać o grubość kresek łączących pola, tak aby były współgrały z wielkością pól i ich wyglądem.

Dlaczego warto i jak przeprowadzić aktualizację

Większość nowych wersji programów zawiera poprawki błędów lub usprawnienia. Cały czas następuje też modyfikacja naszego systemu operacyjnego (no chyba mamy już tak stary system operacyjny, że nie jest on poprawiany) i poprawki dostosowują oprogramowanie do zmienionego systemu operacyjnego. W ekstremalnych przypadkach poprawki nawet likwidują furtki umożliwiające włamanie się do komputera. Więc jeżeli oprogramowanie działało dobrze przez ileś tam lat, nie oznacza, że będzie działało bezbłędnie. Podobnie jest z programem Ahnenblatt.

W wersji darmowej większość poprawek to eliminacja małych błędów, których nie widzimy. Jednak od czasu do czasu następuje istotna dla nas zmiana. W poprawce z marca 2020 (wersja 2.99l) roku nastąpiło poprawienie części dotyczącej tworzenia wykresów. Z kolei w poprawce z sierpnia 2020 (wersja 2.99o) poprawiono działanie pola rozwodu. Poprawka z sierpnia 2021 (wersja 2.99p) oprócz likwidacji kolejnych „małych błędów” dotyczyła polepszenia generacji pliku GEDCOM (plik służący do przesyłania danych genealogicznych pomiędzy programami).

Jak przeprowadzić aktualizację darmowego Ahnenblatt

Aktualizacja w zasadzie niczym się nie różni od pierwszej instalacji. Jedyna różnica to, że nie trzeba na nowo ustawiać parametrów. Język, i inne opcje pozostają zachowane. Oczywiście pod warunkiem, że się rozpakuje plik absetup.exe do tego samego katalogu co znajduje się program (u mnie to D:\Program Files (x86)\Ahnenblatt). W przeciwnym przypadku może zostać stworzona nowa instalacja programu, a stara zostanie zachowana (i później będzie się mylić).

Ci, którzy zachowali sobie ekran startowy, mają troszeczkę łatwiej. Naciśnięcie pola Ahnenblatt – najnowsza wersja uruchamia przeglądarkę internetową z otwartą stroną autora oprogramowania. W innym przypadku sami musimy wejść na główną stronę. Dalsze postępowanie jest identyczne dla obu opcji.

Następnie należy przewinąć stronę do rozdziału Versions i wybrać wersję darmową (Free) naciskając pole Download Page. Zostajemy przeniesieni na stronę ładowania plików, na której wybieramy do ściągnięcia „Standard installation for installation on a Windows PC”, czyli wspomniany wcześniej plik absetup.exe. Po ściągnięciu uruchamiamy go, pamiętając, aby umieścić rozpakowane pliki we właściwym katalogu.

Ahnenblatt 3.0 – koniec pewnej epoki

14 stycznia 2018 roku Dirk Böttcher – twórca programu genealogicznego Ahnenblatt udostępnił do testów nową wersję swojego programu oznaczoną 3.0. Nie jest to ostateczna, stabilna wersja, ale tzw. Beta, czyli taka, gdy producentowi wydaje się, że jest bez błędów, ale lepiej będzie, gdy użytkownicy sprawdzą ją na swoich danych. Zapowiedział, że będzie ona Płatna. Dla mnie było to symbolem początku końca romantycznej epoki darmowej genealogii.

Jest to znak czasów: informatyka i Internet na stałe zagościły w naszych domach. Nie jest to już żadna nowość a coś, z czego codziennie korzystamy jak z prądu w gniazdku. Nasze oczekiwania są też inne — dziwimy się, gdy coś nie działa. Niestety, musimy wrócić do normalności: jeżeli mamy oczekiwania w stosunku do czegoś to musimy za to zapłacić (ale, wydanie nawet bardzo dużych kwot również nie jest gwarancją sukcesu — co widać na przykładzie portalu Genealogia w Archiwach). Na szczęście, opłaty nie muszą być duże, gdy będzie dostatecznie dużo osób płaciło. Tak jak podkreślałem w artykule o prezentujących programy do tworzenia drzew genealogicznych: przy kwotach niewiele przekraczających 100 złotych (bo mniej więcej tyle kosztuje program genealogiczny) decyzji podejmowanej często na wiele lat, ważniejsze są właściwościowi programu niż jego cena. Ahnenblatt w wersji 3.0 kosztuje 39 Euro.

Oczywiście istnieją i nadal będą istniały darmowe programy (chociażby My Family Tree czy Gramps) tworzone jako demonstracja możliwości firm programistycznych, czy po prostu hobbistycznie przez zawodowych programistów. Myślę, że też pozostaną darmowe okrojone wersje programów genealogicznych jak Legacy czy serwisów MyHeritage. Jest to typowy sposób przyzwyczajenia użytkownika do programu, a w miarę rozwoju jego potrzeb, namówienia do dokonania zakupu wersji bez ograniczeń.

W czym Ahnenblatt 3.0 jest lepszy?

Wersja płatna od darmowej różni się liczbą informacji, które można przypisać do danej osoby, czyli prawie wszystko to, czego mi brakuje w darmowej wersji Ahnenblatt. Słowo prawie robi wielką różnicę. Życiorysu nie da się wydrukować, można go tylko zobaczyć na ekranie, jak to widać na grafice poniżej. To znaczy, może się i da, ale ja nie znalazłem na razie takiej opcji.

Jest jeszcze kilka udogodnień jak możliwość dodania wielu notatek czy źródeł do zdarzenia, adresów oraz zaplanowanie działań na menu nazwane Zadania.

Drobnego komentarza wymaga funkcja Zadania. Można samemu ustawiać i jest też opcja generowania automatycznego w menu Ekstra. Automat wyszukuje osoby, w których w polach: nazwisko, data i miejsce znajduje się znak zapytania lub osoby, przy których brakuje jakichkolwiek źródeł, bądź mają zdarzenia (data lub miejsce) bez podanych źródeł.

Z dokładnymi adresami, pod którymi mieszkali członkowie mojej rodziny, jeszcze sobie nie poradziłem blogu. Jednak wydaje mi się, że uda mi się to uporządkować bez zatrudniania do tego specjalnego programu.

Natomiast w samych wydrukach nie ma żadnej zmiany. Może będą w zapowiadanej na nieokreśloną przyszłość wersję 4. Jednak na razie autora czekają jeszcze poprawki ewidentnych niedoróbek w wersji 3. Chociażby takiej rzeczy jak brak tłumaczenia zwrotu military service na służba wojskowa widocznym na grafice powyżej.

Czy warto wydać 39 Euro na wersję 3? To zależy, czego się oczekuje od programu. Ja już zapisuje informacje o członkach rodziny w inny sposób, ale komuś może przypaść akurat to do gustu. Jednak przed wydaniem pieniędzy warto sprawdzić inne programy. Niewątpliwie wersja 3.0 jest interesująca dla długoletnich użytkowników programu Ahnenblatt, którzy oczekują wprowadzania do niego zmian i ulepszeń. Dla osób mających duże drzewa zapisane w programie nie do pogardzenia może być pomoc autora w przypadku jakiejś awarii. Oczywiście jest ona oferowana tylko osobom, które kupiły program.

Artykuł z serii Kurs dla początkujących genealogów – materiały